Anke Bruggeman is directeur van onze bibliotheek. Zij tipt een boek van Pascal Mercier. De titel van het boek is ‘Het gewicht van de woorden’. Een toepasselijke titel voor een bibliotheekdirecteur!
Wat het boek zo bijzonder maakt is eigenlijk al meteen duidelijk door een citaat aan het begin. Het is een citaat van Pedro Vasco de Almeida Prado uit ‘De tijd der poëzie’, Lissabon 1903:
“Schrijven verandert mensen niet. Maar het schept duidelijkheid en inzicht. Of zo lijkt het althans. En als je de juiste woorden vindt, is het alsof je wakker wordt bij jezelf, en er ontstaat een nieuwe tijd: het heden van de poëzie.”
Het gewicht van de woorden is het verhaal van Simon Leyland, uitgever en woonachtig in Triest, maar oorspronkelijk afkomstig uit Engeland. Hij krijgt te horen dat hij nog kort te leven heeft door een tumor in zijn hoofd. Hij verkoopt zijn uitgeverij, regelt zijn zaken en bespreekt zijn situatie met kinderen, collega’s en vrienden. Maar dan krijgt hij te horen dat het een vergissing was.. zijn dossier is verwisseld met het dossier van een ander.
De woorden, het doodvonnis, uitgesproken door de specialist, dwongen hem te handelen, drukten zwaar en waren uiteindelijk zonder waarde, althans voor hem, de ontvanger van de boodschap. Hij is ontredderd en weet eigenlijk niet hoe je nog moet leven als je afscheid hebt genomen van het leven dat je tot voor kort leidde. De boodschap leek definitief, het is voor je beslist. Hij vraagt zich af of hij de moed gehad zou hebben dat definitieve einde zelf te kiezen, ook zonder dat een ziekte dat bepaalt. Wat is nog van waarde en hoe weeg je dat? Levensvragen waar je als lezer door dit boek ook over na gaat denken.
Simon herleest in het boek ook de brieven die hij schreef aan zijn 10 jaar geleden overleden vrouw. Een dierbare overledene en voor hem een manier om opnieuw dichtbij haar te zijn. Zij heeft hem zo goed gekend, hij wil door de brieven te lezen de dood als het ware overwinnen en een gesprek met haar voeren. De woorden die hij aan haar schrijft verwoorden zijn zoektocht naar een nieuwe manier van leven, naar een nieuw gedefinieerde zin van leven.
In de schrijvers en uitgeverswereld kent Simon mensen die door het lot zwaar getroffen zijn, als vluchteling hebben moeten vertrekken en in een nieuw land opnieuw hebben moeten aarden. Zonder woorden te kennen in een vreemde omgeving is het, toch al zware lot, loodzwaar. Hij ontmoet mensen opnieuw omdat hij in zijn leven steeds een andere positie inneemt. Uiteindelijk komt hij tot de slotsom dat je, wat het lot ook voor je in petto heeft, je altijd kunt kiezen.
Pascal Mercier is naast schrijver ook filosoof en laat in dit boek op vele plekken zien dat taal veel verschillende functies heeft en lagen kent: uiteenlopende interpretaties van de boodschap, het belang van de context, boodschappen die niet uitgesproken worden. Hij laat in dit boek zien dat het er in het leven om gaat besef te hebben van de gebeurtenissen om je heen en dat je, als mens, de keuze hebt over hoe je daarmee omgaat. Je lot onder ogen te zien, accepteren dat verzoening en doen wat je in vermogen ligt belangrijk is en dat je daardoor een sociaal handelend wezen bent. Iemand die gericht kan zijn op de ander, ervaart wat een ander niveau van leven inhoudt.
Het is een boek dat je meesleept. Je legt het niet meer weg en gelijktijdig stuit je op woorden, zinnen en gebeurtenissen die je doen stil staan. En met het stil staan gaat een belangrijke functie van taal in werking, namelijk het op gang brengen van je innerlijk gesprek: hoe zou ik dat doen? wat zou dat voor mij betekenen? hoe leef ik eigenlijk mijn leven? Lezen dus!
Anke Bruggeman
